Over 15 jaar zijn we allen autodelers en rijden we op schone energie, stelt Tony Seba. Volgens sommigen draaft de Amerikaan door, maar hij staat pal. ‘De auto- en de olie-industrie weten heel goed wat er gaat gebeuren.’

Eeuwenlang waren mensen compleet afhankelijk van paard en wagen om vooruit te komen. Eind 19de eeuw veranderde dit radicaal door de introductie van de verbrandingsmotor. Onze moderne bolides, die nog steeds op vervuilende brandstoffen rijden, verdwijnen de komende tien jaar net zo snel uit beeld als paarden na 1900, zo stelt de Amerikaanse goeroe in schone energie Tony Seba.

Om zijn visie te illustreren toont Seba in spreekbeurten graag een foto van de beroemde 5th Avenue in New York in 1900. Op het beeld is een volle straat te zien, met wandelaars en koetsen, en welgeteld één auto. Dan Seba’s tweede foto van dezelfde plek: de straat is ramvol met auto’s. Deze foto werd gemaakt in 1913. ‘Waar zijn de paarden? Weg! Mensen kunnen het haast niet bevatten. Zo snel kan het gaan. Zo snel zál het gaan.’

Zijn radicale ideeën worden regelmatig met scepsis bejegend. Vooral de snelheid van de voorspelde veranderingen wordt in twijfel getrokken, zo vertelt Seba in San Francisco, waar hij is verbonden aan de prestigieuze universiteit Stanford. ‘Hoewel elektrische voertuigen en zonne-energie nu nog maar 1% of 2% van de markt uitmaken, zullen bronnen van schone energie — wind, water en zonlicht — de komende jaren breed worden ingezet. Dat gaat ten koste van vervuilende fossiele brandstoffen. We leven in een tijdperk van permanente disruptie in de energiewereld. Die is puur technologisch gedreven. Over de rol van klimaatverandering heb ik het niet in mijn boek.’

De opkomst van zonne-energie en elektrische voertuigen zal een complete ontwrichting veroorzaken in de energie- en transportsector van Silicon Valley, stelt Seba. De geboren Venezolaan reist de wereld rond met zijn boodschap over schone energie. Seba was vorig jaar nog thuis in de ambtswoning van de Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan. Daar maakte hij een besloten gezelschap deelgenoot van de voorspellingen uit zijn boek Clean Disruption of Energy and Transportation. Daarna sprak hij op een diner in het Rijksmuseum waar hij, naar eigen zeggen, ‘tien minuten lang’ met premier Mark Rutte sprak.

Volgens Seba kunnen verstopte steden als Amsterdam binnen tien jaar opeens zomaar een overschot hebben aan parkeerplaatsen en snelwegen. Wie de volgepakte grachtengordel van dichtbij kent, kan zich dit haast niet voorstellen. ‘We zullen heel snel zien dat we in steden veel ruimte terugveroveren op de auto. Driekwart van de binnensteden wordt nu bezet door auto’s. Een groot deel van de wegen en parkeerplaatsen zal niet meer nodig zijn. Voor stadsplanners een extreem belangrijk gegeven. De ruimte die dat oplevert, moet je betrekken in de planning voor de komende decennia. We weten dat beloopbare, schone, veilige steden jonge talenten aantrekken, die een stad rijk maken.’ De aannames waarmee tot nu toe werd gewerkt in grote bouwprojecten kunnen volgens hem naar de prullenmand. ‘Elke vierkante meter telt in Nederland. Denk aan 20% extra ruimte: dat is enorm.’

Seba is geboren en getogen in Venezuela. Hij kwam een kwarteeuw geleden naar de VS om aan de oostkust te studeren op MIT in Cambridge, en vervolgens aan de westkust voor een MBA op Stanford. In 1993 ging hij werken bij Cisco Systems. Sinds 2001 doceert Seba op Stanford over schone energie. Daarnaast is hij als ondernemer en adviseur actief in de sector.

Vervoer zal volgens hem komend decennium ingrijpend veranderen. Seba voorspelt dat in 2026 alle nieuwe wagens in autoland Amerika elektrisch zullen zijn. ‘In 2030 zijn alle auto’s elektrisch én zelfrijdend. Ze zullen worden ingezet in een businessmodel dat een kruising is tussen autodelen en taxidienst Uber.’

Het concept van individueel autobezit zal volgens hem ophouden te bestaan. ‘Het autobezit verschuift naar ondernemingen als GM, Uber, Lyft en Ford. Tegelijkertijd zien we technologiebedrijven experimenteren met de productie van auto’s. Elke autofabrikant zal roepen dat het bouwen van een elektrisch voertuig niet zo moeilijk is, maar het schrijven van de software is dat wel. Google en Apple zijn er mee bezig.’ Voor hen is de auto een smartphone of tablet op wielen, propvol interessante data over de passagiers, de vervoersbewegingen en andere weggebruikers.

Tony Seba
Met de eerste elektrische auto’s bevinden we ons volgens Seba momenteel in de eerste verstoringsgolf van de ruim een eeuw oude auto-industrie. De tweede disruptie komt met de zelfrijdende auto. In de vervoerswereld, die onlosmakelijk is verbonden met energie, gaat volgens Seba nu wereldwijd $ 4000 mrd om. Die industrie zal verschrompelen. De markt voor auto’s zal met 80% krimpen als mensen de voertuigen gaan delen die nu 96% van de tijd stilstaan. ‘Als je die voltijd laat rijden, heb je een dramatisch kleinere voorraad nodig.’ Seba kijkt ook naar luchtvervoer. ‘Alleen vliegtuigen voor -lange afstanden, de 747’s, worden niet snel elektrisch. Maar vliegtuigjes voor korte vluchten en helikopters wel.’

Ook de aanpalende industrieën zullen daarom onder zware druk komen te staan, voorspelt hij. Seba noemt de markt voor nieuwe en tweedehands auto’s en onderdelen. Maar ook autoverzekeringen en het taxivervoer. Ze worden met de grond gelijk gemaakt, zegt de man die zelf al jaren geen auto meer heeft en Uber, Lyft en Zip Car gebruikt.

‘Vijf jaar geleden dacht men bij elektrische voertuigen nog aan veredelde golfkarretjes’, zegt Seba. ‘Dat was een vergissing. De disruptie in deze sector komt van boven. Neem Tesla. Dat bedrijf verstoort de markt met duurdere elektrische auto’s van hoge kwaliteit. De prijs zal naar verloop van tijd dalen. Dit concept staat haaks op disruptie van gevestigde bedrijven van onderen, zoals wetenschapper Clayton Christensen dat heeft beschreven. Hij zag bedrijven de markt verstoren met laagwaardige goedkope alternatieven die steeds beter en populairder werden.’

De meeste grote autobedrijven hebben volgens Seba wel door wat er aan de hand is. GM sloot onlangs een samenwerking met taxibedrijf Lyft. ‘Ze kondigden samen met Ford de introductie aan van een dozijn nieuwe elektrische voertuigen. De ceo van Ford heeft gezegd gewoon auto’s te blijven maken. Maar de mobiliteitsmarkt is volgens hem aantrekkelijker, omdat hij met een omvang van $ 5000 mrd ruim twee keer zo groot is.’

Autobedrijven hebben volgens Seba drie slagen te maken om te overleven: overgaan op elektrisch rijden, zelfrijdende voertuigen introduceren en vol inzetten op autodelen. ‘Anders worden ze de Nokia of de BlackBerry uit de smartphone-wereld. Sommige bedrijven zeggen arrogant: ik maak tien miljoen auto’s per jaar en ik laat me niet gek maken door een start-up uit Silicon Valley. En bij Volkswagen is het diesel-schandaal misschien wel een zegen die ze zal behoeden voor de ondergang.’ De affaire heeft ze volgens Seba wakker geschud. ‘De ceo van Porsche heeft het niet begrepen. Die zei onlangs helemaal niet bezig te zijn met autonome voertuigen, omdat Porsche-eigenaren zelf willen rijden. Dat is geen optie. Het is hetzelfde als Nokia of BlackBerry zou zeggen: we doen niet aan apps, want onze klanten willen bellen.’

De vraag naar fossiele brandstoffen zal volgens Seba dramatisch dalen door de elektrische auto, het delen van autonome voertuigen, maar ook de opkomst van zonne-energie. Al binnen 15 jaar zullen zonne-energie en windenergie 100% van de energie leveren, zonder overheidssubsidies, zo voorspelt hij in zijn boek. Seba wijst erop dat zonnepanelen nu 154 keer goedkoper zijn dan in 1970. Hij gelooft niet dat het aanmerkelijk goedkoper worden van grondstoffen als olie en gas het laatste jaar een grote impact heeft op het tempo van de ontwikkeling van elektrische voertuigen en zonne-energie.

‘Vergelijk het met digitale film. Denk je nu werkelijk dat de opmars van digitale fotografie langzamer was gegaan als de prijs van celluloidfilm met de helft was gedaald? Investeerders laten de hoeveelheid beschikbare olie in hun berekeningen niet de doorslag geven. Net als toen met de disruptie van Kodak zijn er veel meer redenen voor het overhoop halen van de gevestigde orde. De elektrische motor gaat veel efficiënter om met energie. Het onderhoud van elektrische voertuigen wordt tien of honderd keer goedkoper. Je kunt hem delen en straks overal opladen. Vergeet niet dat de fotomarkt vrijwel geheel ineens over ging op digitaal.’

Olie, aardgas en steenkolen zijn in de lezing van Seba straks niet meer nodig voor het genereren van grote hoeveelheden elektriciteit en het voeden van de auto’s. Maar de energiebronnen sterven niet uit voor de zware en chemische industrie, zegt hij. Uranium zal nodig zijn voor kernwapens. Gas blijven we gebruiken in de keuken en bij de productie van kunstmest.

Seba ziet alleen toekomst voor de wingebieden die gemakkelijk begaanbaar zijn en tegen lage kosten grondstoffen leveren. In de energiewereld onderstrepen mensen als Shell-bestuursvoorzitter Ben van Beurden dat 80% van de energie in de wereld nog altijd uit fossiele brandstoffen komt en dat olie en gas de komende decennia nog hard nodig zullen zijn.

‘Ik zeg niet dat hij liegt, maar ceo’s zien het vaak gewoon niet. Het is typerend voor bedrijven die ontwricht worden. De transportsector is goed voor 65% van de vraag naar olie. Als dat wegvalt door de overgang naar elektrische voertuigen, is de impact enorm.’

Insiders en deskundigen zijn volgens Seba meestal degenen die grote veranderingen in hun sector ontkennen. ‘Energiebedrijf EON in Duitsland is een goed voorbeeld. Ze dachten dat zon en wind geen impact zouden hebben. Dat bleek een misvatting. Het zijn bedrijven die een eeuw lang een monopolie hadden. Niet veel conventionele bedrijven zetten de stap in de richting van schone energie. Ze worden vaak door beleggers teruggefloten die niet opeens in een heel ander type bedrijf willen investeren. En dat terwijl energiebedrijven bijvoorbeeld bij het uitrollen van zonne-energie grote voordelen hebben ten opzichte van nieuwkomers. Ze hebben hun klanten al, ze hebben hun elektriciteitsnetwerk.’

De rol van energiemaatschappijen is drastisch aan verandering onderhevig onder invloed van Silicon Valley, zegt Seba. ‘In zonnige gebieden in de VS, zoals Arizona en Californië, zijn deze alternatieve energiebronnen al goedkoper dan die van het elektriciteitsnetwerk. Over een jaar of vier is zonne-energie overal flink goedkoper. Zelfs met een paar uur zon, zoals in Nederland, is het rendabel. Je krijgt feitelijk miljoenen, tientallen miljoenen, honderden miljoenen kleine centrales. Elk huis, elk bedrijf, elke fabriek, elke auto kan energie opwekken en verbruiken, maar ook opslaan en verkopen. Het energiebedrijf is zijn monopolie kwijt en wordt een platform waar vragers en aanbieders bij elkaar worden gebracht. De beheerder wordt een soort Uber of Airbnb. Ze zullen andermans transacties managen. Energie kan op termijn zo goedkoop worden dat je voor een vast bedrag onbeperkt kunt consumeren, zoals muziek op Spotify. Het zal op termijn niet meer gaan om energietransacties maar om gebruikersgegevens. Het businessmodel draait dan niet meer om het winnen en gebruik van natuurlijke hulpbronnen, maar om data. Die worden waardevoller dan energie zelf.’

Bron: FD.NL